Historia kościoła parafialnego

22. luty, 2013

W Zbąszynku w okresie międzywojennym przeważała ludność wyznania luterańskiego i do czasu budowy zboru, wierni chodzili na nabożeństwa do kościoła w Chlastawie; m.in. w tym celu zbudowano tunel prowadzący pod torami. Nabożeństwa przed wybudowaniem kościoła ewangelickiego odbywały się także w kaplicy w baraku. ((o lokalizacji ewangelickiej kaplicy w baraku informował były mieszkaniec Neu Bentschen-Zbąszynka śp. Franz Mania, który wielokrotnie odwiedzał nasze miasto po 1989r. Barak ten znajdował się za aktualnym Skwerem Kotkowiaka między ul. PCK a ul. Kilińskiego)

Lata 20-te XX wieku, kaplica w baraku, w której gromadzili się ewangelicy przed wybudowaniem kościoła (foto ze zbioru: Renate Lichtenberger)

Projekt budowy kościoła ewangelickiego opracowano w Biurze d.s. Budownictwa Nad-ziemnego Wschodniej Dyrekcji Kolei Państwowych we Frankfurcie nad Odrą. Głównym projektantem był Beringer (Radca Kolei Państwowych) i współpracujący z nim architekt Kausche (Inspektor Techniczny Kolei Państwowych), zaś kierownictwo budowy powierzono Krajowemu Urzędowi Budowlanemu w Koślinie. Kościół wraz z przyległymi budynkami zajmował obszerny plac, ulokowany w zachodniej części osiedla, przy drodze w kierunku projektowanego rynku.

Budowę kościoła ewangelickiego rozpoczęto w sierpniu 1928 r.

1928 r. wmurowanie kamienia węgielnego pod budowę kościoła ewangelickiego, aktualnie parafialnego (foto ze zbioru: Renate Lichtenberger)

W grudniu 1929 r. zakończono budowę kościoła.

Początkowo zamierzano wybudować kościół na 380 miejsc siedzących, z pokojem dla konfirmowanych i domem dla proboszcza. Dzięki wsparciu finansowemu parafii ewangelickiej dokonano korekty w projekcie: w kościele dodano dalsze 83 miejsca oraz zaplanowano budowę domu opieki z salą zebrań. Według projektu zespół budynków parafii miał się składać z: kościoła (pośrodku założenia), domu parafialnego (w części południowej) oraz domu opieki z salą zebrań (od północy). Takie rozplanowanie założenia, z dominantą w formie wieży ( dzwonnicy) nad głównym wejściem, zdeterminowane było urbanistycznym układem osiedla, gdzie po wschodniej stronie placu kościelnego rozciągało się osiedle urzędnicze, a od południa planowany był rynek. Po zachodniej stronie kościoła usytuowano taras z ogrodem, który docelowo połączony został z ogrodem przy domu gminnym.

W 1929 r. oddano do użytku kościół, plebanię i salę zebrań (w stanie surowym), o czym świadczą widoki zespołu z 1930 r., zaś w późniejszym okresie wybudowano dom opieki. Kościół wzniesiono z cegły, elewacje pokryto porowatym tynkiem, a cokół oblicowano kostką granitową, dach wykonano w konstrukcji metalowej i pokryto dachówką, a hełm wieży blachą miedzianą; wnętrze ogrzewano za pomocą instalacji c.o. na parę niskoprężną. Halowe wnętrze w układzie trzynawowym, podzielone dwoma rzędami kolumn podtrzymujących stropy i empory, które obiegały całą nawę główną i zdobione były prostą polichromią. We wnętrzu dominowały, umieszczone nad sobą: ołtarz ambonowy i organy.

Ambonowy ołtarz zbudowano z trawertytu i ozdobiono – po bokach reliefami z wyobrażeniami Ewangelistów. Prospekt organowy zamykał ścianę ołtarzową, z rytmicznymi układami piszczałek. Organy miały 18 rejestrów, 14 pedałów i 1102 piszczałki, z pneumatyczną trakturą; całość napędzana sprężonym powietrzem, wytwarzanym przez dmuchawę elektryczną.

prezbiterium i nad nim prospekt organowy, lata 30-te XX wieku (foto ze zbioru Miłosza Telesińskiego)

lata 30-te XX wieku, ołtarz ambonowy i nad nim prospekt organowy (foto ze zbioru: Sławomira Nowaka)

Wśród pomieszczeń bocznych (przykościelnych) znajdowały się: pokój przy kruchcie przeznaczony dla gości ślubnych i na małe chrzty, za ołtarzem zakrystia i pomieszczenie kościelnego, a przy emporze organowej obszerna szatnia dla śpiewaków. Na wieży kościoła zamontowano zegar i stalowe dzwony działające na napęd elektryczny. Poszczególne dzwony posiadały inskrypcje w języku niemieckim (w wolnym tłumaczeniu): dzwon A- „Twardy jak stal jest nasz czas”; dzwon G – „Niewypowiedzianie ciężki jest ból ludu”; dzwon B – „Boże okaż nam swoje miłosierdzie”

Kościół ewangelicki od strony wschodniej, rok 1930 (foto ze zbioru Miłosza Telesińskiego)

prezbiterium kościoła ewangelickiego, rok 1930 XX wieku (foto ze zbioru Miłosza Telesińskiego)

Kościół ewangelicki od strony wschodniej, rok 1930 XX wieku (foto ze zbioru Miłosza Telesińskiego)

lata 30-te XX wieku, kościół ewangelicki od strony zachodniej (foto ze zbioru: Renate Lichtenberger)

1934 rok, widok na kościół od strony wschodniej (foto ze zbioru: Sławomira Nowaka)

lata 30-te XX wieku, prezbiterium kościoła ewangelickiego, aktualnie parafialnego (foto ze zbioru: Renate Lichtenberger)

Po zakończeniu drugiej wojny światowej w 1945 r. i opuszczeniu miasta przez Niemców do Zbąszynka i przesiedlaniu się Polaków – katolików pojawiła się potrzeba zaadaptowania kościoła ewangelickiego na cele religijne w obrządku rzymsko-katolickim.

1945 rok , widok na kościół od strony południowej, po zakończeniu II wojny światowej (foto z archiwum parafii)

Po otrzymaniu zezwoleń władz państwowych i kościelnych 21 października 1945 r. odbyła się uroczystość poświęcenia przez ks. Jana Pipusza ewangelickiego zboru na kościół katolicki w Zbąszynku i nadania mu tytułu Macierzyństwa Najświętszej Maryi Panny.